Tussen Avocado-toast en Frappuccino’s: Een Gids voor Nieuw Leiderschap
In de hedendaagse zakenwereld zijn veel leiders op zoek naar de ‘magische formule’ voor effectief leiderschap. Maar wat als deze formule niet meer relevant is voor de huidige generatie werknemers?
Van Boomers tot Zoomers: leiderschap en teamwerk in een multi-generationele werkplek
Om direct ter zake te komen zal ik onthullen wat de huidige stand van zaken is met betrekking tot teams en hun leiders: leiden als kunst en leiden volgens een nieuwe paradigma van macht.
Al geruime tijd ben ik fan van Jaap Boonstra, hoogleraar Organisatiedynamiek aan ESADE Business School in Barcelona en hoogleraar Verandermanagement bij Rotterdam School of Management van de Erasmus Universiteit. Hij schrijft onder andere over de rol van de adviseur en zijn inzichten kunnen ook eenvoudig vertaald worden naar de rol van de huidige leider. Parafraserend kunnen we een onderscheid maken tussen leiderschap als kunstje, kunde of kunst.
En leiderschap als kunst is waar het vandaag over gaat:
- Veranderen en organiseren is geworteld in meervoudige realiteiten
- Alle teamleden worden betrokken bij een interactieproces waarin nieuwe realiteiten worden gecreëerd
- Zoeken naar nieuwe mogelijkheden is een doorlopend proces van evenwicht vinden tussen stabiliteit en verandering
- Het is een voortdurend proces van improviseren, zingeving en schikken
- Veranderen is een op samenwerking gestoelde benadering waaraan iedereen bijdraagt als deskundige
Zoals je ziet, als leider vandaag ben je iemand die in positieve zin ont-regelt omdat je de normen van de werkplek voortdurend doorbreekt en nieuwe normen introduceert om een Generatie Mix vorm te geven.
Hierbij hoort ook een andere visie op macht. Julie Diamond, auteur van Power: A User’s Guide heeft het over macht als een dynamisch netwerk van rangen in dienst van een bedrijfsdoel.
En waarom moeten we het over macht hebben?
De jongste generaties: wat drijft hen?
Millennials willen niet gewoon wachten op hun beurt. En als ik NRC-columniste Japke-d. Bouma zou zijn, zou ik zeggen dat de werkvloer van tegenwoordig wel een aflevering van ‘The Voice’ lijkt. Iedereen wil gezien en gehoord worden. En als dat niet gebeurt? Dan zoeken ze zonder aarzelen elders waardering. GenZ gaat nog een stap verder; zij deinzen er niet voor terug om de status-quo de rug toe te keren of zelfs hun leidinggevenden te ghosten. Eén ding is duidelijk: de nieuwe generaties hebben een kort lontje als het aankomt op wachten op verandering doorgevoerd door de oudere generaties. Verandering willen ze nu, en wel meteen.
Millennials en vooral GenZ betreden de arbeidsmarkt met frisse energie en een fundamenteel andere kijk op werk dan de voorgaande generaties. Hoewel het soms lijkt alsof Digital Natives er enkel zijn om je wakker te schudden met hun avocado-toast, frappuccino’s, en hun ‘ik-wil-nu-een-promotie’ mentaliteit, is dit niet hun hoofddoel. Ze verlangen naar zingeving, waardering en de garantie dat hun stem telt. Ze zijn vaak kritisch op traditionele hiërarchieën en zijn meer gericht op meritocratie, wat betekent dat ze willen dat hun inspanningen en talenten worden erkend, ongeacht hun leeftijd of positie.
Sommige critici beweren dat ze een gevoel van ‘recht’ hebben, ze spreken over GenE, Generatie Entitlement. Maar dit kan ook worden gezien als een wens om op gelijke voet te worden behandeld en kansen te hebben op basis van vaardigheden en verdiensten in plaats van anciënniteit. In het Engels hebben ze daar een mooie uitdrukking voor: “They want to be taken at face value”.
Het is niet meer zozeer de ladder die ze willen beklimmen, maar de impact die ze willen hebben.
En dat is een behoorlijke shift, van macht pur sang naar het creëren van betekenisvolle impact.
“Elke ceo, elke bedrijfsleider, moet wekelijks verplicht met iemand uit de Generatie Z praten. Puur ter lering en inspiratie”
Muzikale metaforen & organisatorische modellen? Echt waar?
Ja, echt waar.
Stel je voor: honderd jaar geleden werd de klassieke muziekwereld ook opgeschud. Net zoals leiders nu in paniek raken van die zelfverzekerde stagiair die zegt dat de bedrijfsstrategie ‘niet echt logisch’ is.
Componist Arnold Schönberg – zeg maar de Millennial van de muziekwereld toen – besloot dat alle muzieknoten van de toonladder het evenveel waard waren om gehoord te worden, een soort ‘The Voice’-toestand avant la lettre, zeg maar. Iedere toon kreeg gelijke kansen om in de spotlight te staan. Daardoor had hij een breder klankpalet om uit te kiezen. Echt revolutionair! En ook nodig. In de muziekwereld hadden we gezien hoe vasthouden aan oude structuren kon leiden tot stagnatie. Hedendaagse leiders kunnen hier een les uit trekken: het is tijd om gevestigde organisatiestructuren te herzien.
De Uitdaging van Informatie: denken dat je alles weet!
Vroeger was informatie macht. Maar nu, met internet en alles? Het is alsof je probeert water vast te houden met een vergiet. Iedereen heeft toegang tot kennis. Onze eigen Ben Tiggelaar daagt ons uit om te leiden zonder altijd alle antwoorden te hebben. Dus leiders, stop met doen alsof je Wikipedia bent.
In een tijdperk van overinformatie is het cruciaal dat je als leider erkent dat je niet alle antwoorden hebt. Wat je wel hebt, is toegang tot een team vol met unieke perspectieven en inzichten. GenZ heeft toegang tot onbeperkte bronnen van kennis. Hierdoor zijn ze vaak goed geïnformeerd en hebben ze sterke meningen over van alles.
Het gaat niet langer om het beheersen van informatie of het beheren van bestaande structuren maar om het vormgeven aan nieuwe teamdynamieken. In een wereld die voortdurend verandert, moet jij als leider nieuwe manieren vinden om met je team samen te werken. Fantastische nieuwe producten en strategieën? Die bedenk je samen! Door je macht te delen.
Laten we deze dynamiek opnieuw vergelijken met de wereld van de muziek. Historisch gezien bepaalde de componist tot in detail wat en hoe musici moesten spelen. Echter, na de Tweede Wereldoorlog ontstond er in de muziekwereld een trend van ‘open of mobiele vormen’. Componisten als Simeon Ten Holt, bekend om zijn grijpende en innovatieve hit ‘Canto Ostinato’, doorbraken de traditionele grenzen door de musici meer vrijheid te geven. Een uitvoering van Canto Ostinato beweegt zich tussen geïmproviseerde en genoteerde muziek. Musici mogen invloed uitoefenen op de uitvoering van het stuk: het aantal uitvoerders is niet vastgelegd, de articulatie en dynamiek worden ook overgelaten aan de uitvoerders, eveneens als welke secties ze wilden spelen of hoe ze omgingen met herhalingen, bijvoorbeeld. De partituur werd meer een leidraad dan een strikt voorschrift. Het resultaat? Een meeslepende ervaring voor zowel leider als teamleden. Sorry, componist en uitvoerders.
En dan vraag je jezelf af, als ik mijn macht deel en teamleden verantwoordelijkheden geef, ben ik nog wel een leider?
Jij bent leider! Of componist 🙂
Absoluut! Net als Ten Holt ben jij degene die de kaders schept waarbinnen creativiteit en eigenaarschap kunnen bloeien. Je legt de spelregels vast en biedt tegelijkertijd ruimte voor je team om zelf te bepalen hoe zij binnen die spelregels opereren.
Bovendien is het bovenstaande niet vrijblijvend. Als je je teamleden ruimte geeft, dan mag je ook verwachten dat ze verantwoordelijkheid nemen om tot resultaat te komen en mag je verlangen dat ze daarover verantwoording afleggen.
Maar dus, nogmaals, jij bent leider want jij bent degene die de spelregels vastlegt. Jij bent de moderne componist, de Ten Holt binnen je organisatie.
Creatief ‘schuren, leren en combineren’
Linda Hill, hoogleraar aan de Business School van Harvard noemt dit ‘gezamenlijke genialiteit’. Nieuwe producten, diensten en strategieën bedenk je samen met je team en zelfs externe stakeholders. Het gaat letterlijk om het delen van je macht en om het geven van verantwoordelijkheid aan anderen. En zo maak je je bedrijf toekomstbestendig. Bovendien hangt niet iedereen aan jou voor alles. Wat een opluchting.
Bij zo’n interactieproces ben je overigens niet op zoek naar de beste idee. De ware kunst ligt in het vermengen van elementen uit diverse ideeën tot de optimale oplossing of het ideale product.
Om dit mogelijk te maken zorg jij voor een psychologisch veilige omgeving waar mensen zich vrij voelen om ideeën te opperen en een bedrijfscultuur waar ambitie, samenwerking en van elkaar leren voorop staan. Ook maak je de voorwaarden voor het nemen van beslissingen en het maken van keuzes, expliciet zichtbaar.
Een beetje hulp nodig? De kracht van systeemdenken en systemische tools: zo komt Boonstra tot leven.
Oké, stel je voor dat je niet weet hoe je moet omgaan met je nieuwe, jonge team. Want ja, die woorden van Jaap Boonstra en Linda Hill klinken leuk, maar hoe doe je dat? Hoe word je een sociaal architect? Of een Ten Holt?
Er is hulp. Denk aan systemen.
Ja, ik weet het, het klinkt als iets dat je op je computer installeert, maar het gaat over je mensen. Je mensen zijn slim en creatief: ja, ook die ene collega die nooit een wereld zonder internet, smartphones of sociale media van dichtbij heeft meegemaakt.
Gebruik die intelligentie en creativiteit. Betrek iedereen bij beslissingen. Vraag om input. Wees niet bang voor nieuwe ideeën. En wees niet bang om je macht te delen. Het delen van beslissingsrechten is niet een binaire keuze tussen micromanagement en chaos, er zijn andere mogelijkheden tussen die twee. En als je echt vastzit, overweeg dan om hulp te zoeken buiten je team. Misschien iemand zoals ik?
Een beeld zegt meer dan duizend woorden. Kijk even naar de foto hieronder, daar zie je mij in de rol van leider aan de slag met een team.
Wat nu? Ooit aan jezelf gedacht als de ultieme team-componist?
Ja, ik houd het muzikaal en ja, dat is leiderschap in 2023!
Voor jou als moderne leider is samenwerken het nieuwe normaal. Je geeft vorm aan een teamdynamiek waarbij teamleden niet voortdurend op je leunen voor alles, terwijl je je positionele macht behoudt.
Of je nu CEO bent of teamleider van een klein team, vandaag de dag ben je voornamelijk een sociaal architect.
Leiderschap als puur en alleen positionele macht zal ons niet meer helpen met de complexe uitdagingen van vandaag. En zoals gedragswetenschapper Ben Tiggelaar opmerkt, is de tijd van de alwetende leider voorbij. In deze stressvolle tijden komen de beste oplossingen collaboratief tot stand.
Het versterken van het vermogen van je team maakt van jou een schepper. Als sociaal architect ont-regel je bestaande patronen door kwalitatief geheel nieuwe gesprekken op gang te brengen. Als een ware schepper schud je de huidige puzzelstukken door elkaar om ze vervolgens, samen met je team, te onderzoeken en in een nieuwe gewenste realiteit te laten vallen. Je ontwikkelt daarbij nieuwe vaardigheden die je in staat stellen om een duurzame toekomstvisie samen met je team en zelfs externe stakeholders neer te zetten.
Het gaat er niet meer om dat je de luidste bent in de vergadering. Het gaat erom dat je luistert. En dan niet alleen naar de persoon met het duurste pak. Het gaat erom dat je iedereen waardeert, van stagiair tot senior.
Het begin van een nieuw leiderschapsavontuur
Leiderschap draait niet om de grootte van je parkeerplek of het aantal visitekaartjes dat je kunt uitdelen. In deze snel veranderende wereld vereist effectief leiderschap flexibiliteit, strategische empathie en een constante bereidheid tot leren en aanpassen. Leiderschap is niet simpelweg het vasthouden van je positie, maar eerder het creëren van toekomstbestendige dynamieken binnen je team.
Ware leiders zorgen voor een omgeving waar elk teamlid zich gewaardeerd voelt en een bijdrage kan leveren aan het gezamenlijke bedrijfsdoel.
Als je worstelt met deze nieuwe benadering van leiderschap, aarzel dan niet om begeleiding te zoeken. Het gaat niet om het hebben van alle antwoorden, maar om het stellen van de juiste vragen en het trainen van de juiste spieren.
In de woorden van Peter Drucker: “De beste manier om de toekomst te voorspellen is om deze te creëren”. Laten we dus gezamenlijk bouwen aan een vorm van leiderschap die ook voldoet aan de verwachtingen en behoeften van de nieuwe generatie.
Een route vooruit: van inzicht naar actie
Wat betekent dit alles voor jou in de praktijk?
1. Zet in op relaties. In dienst van een doel. Misschien is het wel zo dat Z’ers geen people skills hebben: als ze iets van jou willen, vragen ze er niet naar, ze lopen gewoon weg. Maar jij hebt wel people skills. Als leider ben jij de maestro van menselijk contact. Jij weet dat het opzetten van een ‘show’ als op de foto’s essentieel is om iedereen aan boord en in beweging te houden. Zie het als jouw rol om een performance te organiseren waar alle generaties elkaar op het podium ontmoeten. En wie weet, misschien pakken ze zelfs samen een paar hoogvliegende projecten aan.
2. Stop met ze ‘de jeugd’ te noemen. Ze zijn volwassenen, met leningen en hypotheekrenteaftrek om over na te denken.
3. Hou op met klagen over hun verlangen naar ‘zingeving’. Misschien is een zinvolle baan hebben eigenlijk wel een goed idee?
4. Dus, voor alle moderne leiderschapsgoeroe’s, trendsetters en vooruitdenkers: laten we de stoffige managementboeken eens flink opschudden. De tijd van buzzwords en holle frasen is voorbij. Het is tijd om de handen uit de mouwen te steken, het roer om te gooien en met een frisse, nuchtere blik de toekomst in te duiken. Want zeg nou zelf, als jij de mouwen niet opstroopt, wie dan wel? Jij bent de leider! Durf conventies uit te dagen en creëer een werkomgeving waar zelfs de meest kritische millennial zegt: “Hier gebeurt het!” en een Z’er de smartphone neerlegt en vraagt: “Wat zou ik moeten doen om die promotie te krijgen?” Kijk, now we are talking 😉
Zo componeer je je eigen Canto Ostinato, de leiderschap-hit Generatie Mix!
* * * *
Sonsoles Alonso, Team Fixer
I fix your team and align your stakeholders
sonsoles@sonsolesalonso.com
